Geen thuis meer: Hoe is het om vluchteling, asielzoeker of ontheemde te zijn?

“Ik heb geen thuis meer,” zegt Hawas, een Irakees die vanwege het conflict in zijn land moest vluchten uit zijn woonplaats Zummar. Het was niet langer veilig om daar te blijven, daarom begon Hawas met zijn familie aan een reis van 90 kilometer naar het dorp Kharabe Babke. Hij voelt zich niet thuis in Kharabe Babke, maar kan ook niet terug naar oude woonplaats.

“Ik ga niet meer terug naar Zummar,” verzucht Hawas. “Er is daar niets meer: geen water, geen stroom, geen veiligheid. Het is is onveilig. Maar ik noem Kharabe Babke niet mijn woonplaats, want ik kan geen werk vinden. Er is geen stabiliteit in mijn leven.”

Wereldwijd zijn 70,8 miljoen mensen net als Hawas gevlucht vanwege conflict, vervolging, extreme armoede of natuurrampen. Maar toch is elke situatie uniek. Sommige mensen zijn vluchtelingen, anderen ontheemden en weer anderen asielzoekers.

Maar wat betekenen deze begrippen in de praktijk? We zetten ze voor je op een rij:

Vluchteling

Een vluchteling is iemand die zijn eigen land heeft verlaten vanwege geweld of vervolging en een internationale grens is overgestoken op zoek naar veiligheid. Vluchtelingen worden beschermd door de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (UNHCR), die ervoor zorgt dat vluchtelingen dezelfde sociale en economische rechten hebben als andere buitenlanders of inwoners van het land.[1]

Wanneer een vluchteling voor het eerst een internationale grens oversteekt, dan worden ze door de overheid of de Verenigde Naties geregistreerd als asielzoeker en moeten ze de vluchtelingenstatus in dat land aanvragen. Daarom is elke vluchteling eerst asielzoeker, maar niet elke asielzoeker krijgt de officiële vluchtelingenstatus.

Asielzoeker

Een asielzoeker is iemand die internationale bescherming zoekt nadat hij gevlucht is uit zijn eigen land. Een asielzoeker kan vluchtelingenstatus aanvragen, maar wordt pas erkend als vluchteling in het gastland als de aanvraag is goedgekeurd.[2]

Ontheemde (IDP)

Niet iedereen die genoodzaakt is te vluchten, komt terecht in een ander land. Mensen die in hun eigen land een veilige plek vinden, worden ontheemden genoemd. Ontheemding kan verschillende oorzaken hebben, zoals een natuurramp of gewapend conflict. Een ontheemde heeft geen internationaal erkende landsgrens overgestoken.

Vluchtelingen en ontheemden staan vaak voor dezelfde problemen: een tekort aan basisvoorzieningen, geen veilig thuis en uiteenvallen van een familie. Het grote verschil is onder internationaal recht ontheemden minder rechten hebben dan vluchtelingen. Het lijkt misschien beter om dicht bij huis in eigen land te blijven, maar in werkelijkheid is de situatie niet zo eenvoudig.

Uitgaande van de soevereiniteit van een staat is ieder land verantwoordelijk voor het beschermen en helpen van zijn eigen burgers in nood. Dat betekent dat de noden van ontheemden de verantwoordelijkheid zijn van de staat en dat deze mensen niet in aanmerking komen voor noodhulp door de vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties.

Door langlopende conflicten komen ook overheden met tekorten te zitten. Soms is een overheid die haar getroffen bevolking wil helpen daar niet toe in staat. De nood is te groot en het lukt niet om de juiste hulp bij de getroffen mensen te krijgen.

Dan komen internationale noodhulporganisaties zoals Medair aan bod. Wij hebben het recht om acute noden van zowel vluchtelingen als ontheemden te verzachten. Ons doel is altijd getroffen mensen helpen om weer op eigen benen te staan en hen hoop geven op een betere toekomst.

[1] UNHCR Protecting Refugees

[2] UNHCR Glossary of Terms