Na jarenlang conflict en gedwongen vertrek hebben veel Zuid-Sudanezen diepe psychologische wonden opgelopen. Het trauma is misschien niet heel zichtbaar. Maar het is overal. Er zijn maar weinig mensen die er geen last van hebben.
In dit land met meer dan 11 miljoen mensen zijn slechts 3 opgeleide psychiaters en de geestelijke gezondheidszorg is dun gezaaid.
Nyathioma is projectmanager Geestelijke gezondheid en Psychosociale zorg. Ze vertelt over haar werk, waarin ze mensen helpt om te herstellen van het trauma dat ze hebben opgelopen en om weer op eigen benen te staan.
Waarom is het zo belangrijk om geestelijke gezondheid en psychosociale zorg te integreren in de noodhulp?
Als het over gezondheid van mensen gaat, kijken we vaak naar de buitenkant. Meer er is veel meer. Onze geestelijke gezondheid, wat er binnenin ons gebeurt, is net zo belangrijk. Ik ben ervan overtuigd dat er geen gezondheid is zonder geestelijke gezondheid. Mensen die psychologische belastingen of trauma oplopen, kunnen hun dromen misschien niet najagen of niet volwaardig deelnemen aan het sociale leven.
In het gebied in Zuid-Sudan waar ik werk, is jarenlang steeds weer conflict en geweld geweest. Veel mensen hebben dierbaren verloren en moesten huis en haard achterlaten en vluchten voor de gevechten. Door het jarenlange geweld hebben de gemeenschappen zware traumatische belastingen. En dan zijn er ook nog mensen met nog ernstiger mentale problemen zoals psychose, depressie en epilepsie. Maar ze kunnen nergens terecht.
In deze situatie is voedselhulp, onderdak en veilig water niet genoeg om mensen weer op eigen benen te laten staan. Geestelijke gezondheidszorg en psychosociale zorg zijn essentieel. Het helpt de mensen en uiteindelijk de hele gemeenschap om in waardigheid te herstellen en met hun ervaringen om te gaan.
Kun je wat meer vertellen over hoe jij en het team mensen helpen emotioneel te herstellen?
We hebben vrijwilligersgroepen voor moeders onder professionele begeleiding. Die worden door bijna 5.000 vrouwen bezocht. Daar hebben ze een veilige omgeving om de traumatische gebeurtenissen te verwerken. In deze groepen kunnen de vrouwen hun nare ervaringen delen en over het leven en hun gevoelens praten. Zo komen ze erachter dat ze niet alleen een zware last meeslepen. Ze leren van elkaar om te gaan met traumatische stress, rouw en angst.
Het beste is om geestelijke gezondheidszorg en psychosociale zorg binnen bestaande sociale structuren aan te bieden, dan heeft het meer effect. Deze moedergroepen zijn vaak gebaseerd op bestaande relaties tussen vrouwen in de gemeenschap. Zo kunnen we netwerken opbouwen die niet afhankelijk zijn van externe steun. Ze versterken de gemeenschap en de afzonderlijke personen van binnenuit, waardoor de hulp langduriger en duurzamer kan zijn.
Daarnaast hebben we onze medewerkers van de kliniek training gegeven in mhGAP-HIG, dat gaat over het bieden van geestelijke gezondheidszorg en psychosociale zorg. Deze training is door de WHO en UNHCR opgezet voor zorgverleners in de noodhulp die niet gespecialiseerd zijn in geestelijke gezondheid. Nu kunnen ze mentale en neurologische aandoeningen en drugsgebruik herkennen en ermee omgaan.
Foto: Nyathioma (midden) bij een moedergroep onder leiding van Medair-collega’s James en Puol (voor de coronatijd)
Welk verschil maakt de steun die jullie bieden?
We horen de verhalen over de effecten van de psychosociale zorg op de levens van mensen. Vrouwen die deelnemen aan de moedergroepen vertellen dat ze nu beter kunnen omgaan met flashbacks van wat hen eerder is overkomen. Ze weten nu hoe ze op gezonde manieren ermee kunnen omgaan. Dat helpt hen om negatieve stressreacties te vermijden, zoals afsluiting. En als de moeders weerbaarder worden, werkt dat uit op het hele gezin en helpt het iedereen te herstellen en op te bloeien.
Ook de levens van mensen met geestelijke gezondheidsproblemen hebben er baat bij. Een van de vrouwen in de gemeenschap kon zichzelf niet goed beheersen en had vaak last van hallucinaties. Haar man kwam naar ons toe voor hulp. Ze werd onderzocht door klinisch medewerkers en die stelden vast dat ze aan psychoses leed en ze gaven haar medicatie. Nu kan ze weer meedoen met het normale familieleven en voor haar kinderen zorgen. Voor deze vrouw en haar gezin was dit een enorme verandering. In onze kliniek zien we ook mensen die aan epilepsie lijden. Ze zijn enorm gebaat bij de medicatie die ze krijgen.
Wanneer de gemeenschap ziet dat het beter gaat met mensen die behandeling krijgen, dan verdwijnt er een deel van de mythe rondom geestelijke gezondheidsproblemen. De mensen ontdekken dat het bijvoorbeeld niet te maken heeft met een religieuze vloek.
Er groeit steeds meer hoop terwijl de gemeenschap bezig is te herstellen.
Foto: enkele vrouwen uit een hulpgroep (vóór de coronatijd) die door Medair opgezet is
Zijn er ook uitdagingen waar je tegenaan loopt als je mensen opzoekt?
Ik werk in een afgelegen gebied en het is lastig om begeleiding te geven. Grote delen zijn tijdens het regenseizoen ontoegankelijk. Er is ook geen telefoon- of internetverbinding. Patiënten moeten soms uren- of zelfs dagenlang reizen om geestelijke gezondheidszorg te krijgen in onze klinieken. Het is niet gemakkelijk en kan ertoe leiden dat mensen afzien van onze dringend noodzakelijke geestelijke gezondheidszorg en psychosociale zorg.
Foto: Nyathioma werkt in een afgelegen en moeilijk bereikbaar gebied
- Wat moeten we op de Internationale Dag van de Geestelijke gezondheid weten over geestelijke gezondheid?
Het thema van de Internationale Dag van de Geestelijke gezondheid is dit jaar ‘Geestelijke gezondheid voor iedereen; meer investeringen – meer toegang’.
De huidige coronapandemie maakt duidelijk hoe belangrijk geestelijke gezondheid is. Veel mensen moeten zich aanpassen aan de nieuwe realiteit van gezondheid, sociale contacten, werk en onderwijs. Er is meer angst, onrust, verdriet en zelfs depressie. Iedereen kan op zijn of haar manier zorgen voor de eigen geestelijke gezondheid en die van de mensen ons heen. Ik hoop dat we allemaal toepassen wat we in deze tijd geleerd hebben. Zodat we kansen benutten om meer in geestelijke gezondheid te investeren en er samen aan te werken dat geestelijke gezondheid – een mensenrecht – voor iedereen beschikbaar is.
Foto: Psychosociale zorgverleners van Medair en vrouwen uit de hulpgroep (vóór de coronatijd)
Wat beweegt jou om dit werk te doen?
Ik vond het altijd al intrigerend hoe ons mentale welzijn zo’n grote invloed kan hebben op ons gedrag en onze levensweg. In 2013 studeerde ik af in psychologie en daarna ging ik werken in de gezondheidszorg in mijn thuisstad Nairobi. Maar ik kwam erachter dat mijn hart meer lag bij mensen in verwaarloosde gemeenschappen, daarom besloot ik mee te doen met een noodhulpactie in het vluchtelingenkamp Dabaab. Daarna ging ik in Zuid-Sudan werken.
Hier in Zuid-Sudan zijn veel mensen die verschrikkelijke dingen hebben beleefd en die een heel zware tijd doormaken. Maar mensen zijn veerkrachtig en geestelijke gezondheidszorg en psychosociale hulp kunnen echt positieve veranderingen teweeg brengen in de levens van mensen. De hoop die ik zie bij de mensen in Zuid-Sudan geeft me vaak inspiratie. Ook de passie van mijn collega’s die hier vandaan komen en die vaak een stapje extra doen voor het welzijn van hun gemeenschap is aanstekelijk.
In de gesprekken met de mensen hoor ik welke impact ons werk heeft op hun leven. Dat geeft betekenis aan alles wat ik doe. Het maakt het allemaal de moeite waard. Een wereldwijde crisis kan je aangrijpen en dan vraag je je af of ons werk wel een verschil maakt. Maar wanneer ik mensen ontmoet en zie hoe hun levens en die van de gemeenschap veranderen, dan ervaar ik echt voldoening van mijn werk.
