Vanwege het geweld in Oekraïne zijn miljoenen mensen op de vlucht geslagen. Steeds meer mensen raken dakloos en komen terecht in opvangcentra in Polen, vanwaar ze naar andere bestemmingen gaan. Voor sommige gezinnen is het moeilijk om verder te gaan, omdat ze hopen op terugkeer naar huis. Maar dat is door de gevechten onmogelijk. Ver van huis maken ze zich zorgen, ook over hun bezittingen.
Sinds de start van het conflict in februari 2022 heeft Medair in Polen vluchtelingen ondersteund die door de provincie Subkarpaten trekken. Meer dan 12 miljoen mensen zijn uit Oekraïne gevlucht. Honderdduizenden mensen kunnen niet terug naar huis, omdat er in Oekraïne nog steeds gevochten wordt en voorzieningen beschadigd raken. De mensen hebben vooral financiële steun, werk en onderdak nodig, maar ook hulpgoederen en medische zorg. Nu de winter is begonnen wordt huisvesting een steeds groter probleem, omdat er minder geschikte plekken zijn. Bovendien zijn de energieprijzen sterk gestegen.
Medair ondersteunt opvangcentra, waar vluchtelingen na aankomst in Polen tijdelijk ondergebracht worden. Daar krijgen ze een plek en de dingen die ze nodig hebben, voordat ze naar andere bestemmingen doorreizen. Medair zorgt ervoor dat er noodhulpvoorzieningen beschikbaar zijn. Veel locaties zijn niet ontworpen als plek waar veel mensen kunnen overnachten. Daarom heeft Medair wasmachines aangeschaft en geïnstalleerd, maar ook grote boilers voor warm water, verbeterde douches en scheidingswanden, waardoor gezinnen meer privacy krijgen.
Irina (56) is met haar man en zoon uit Oekraïne gevlucht voor het geweld. Ze laat op haar laptop foto’s van hun vernielde huis zien, die ze van vrienden en familie uit Oekraïne opgestuurd kreeg. Ze zit in het Full Market-centrum in Rzeszów in Polen op 9 november 2022. ©Medair/Abdul Dennaoui
Ons Medair-team bestaat voor een groot deel uit lokale mensen en heel veel lokale vrijwilligers. Daardoor kunnen we de vluchtelingen in hun eigen taal helpen. Dag en nacht zetten vrijwilligers zich in om gezinnen eten en drinken, een veilige, warme plek om op verhaal te komen en medische hulp te geven. Het team ondersteunt ook bij het organiseren van de doorreis per trein. Ook is er hulp voor gehandicapten met bijzondere behoeften en zelfs voor huisdieren. Het veiligheidsteam zorgt in elk opvangcentrum voor ondersteuning bij het vinden van geschikte en veilige hulp, toegang tot plaatselijke voorzieningen, vertalingen, registratie en veilige plekken voor moeders met kinderen. Dit geeft de mensen veel meer bescherming en daardoor kan meer hulp geboden worden in de centra. Deze ondersteuning is een aanvulling op de bestaande activiteiten van de centra. Voor Medair is het heel belangrijk dat de vluchtelingen met respect worden behandeld en hun zelfbeschikkingsrecht behouden. Zij bepalen zelf wat ze doen met de informatie die ze krijgen.
“Dit waren de donkerste uren ooit voor mijn gezin”, zegt Volodymyr.
Irina (56) en haar man Volodymyr (55) zijn met hun zoon gevlucht uit Oekraïne. Met z’n drieën zijn ze in Polen terecht gekomen. Ik ontmoet Irina en Volodymyr in het opvangcentrum Full Market, waar ze op dat moment verblijven. Medewerkers van Medair voeren hun vierde gespreksessie met Irina en haar man. Irina en Volodymyr wachten op ons aan een tafel in de gemeenschapsruimte. Ze zitten tegenover elkaar. Tussen hen in staat een laptop met een foto op het scherm. Ik kan de foto zien als ik naar hen toe loop. Aan hun gezichten zie ik dat ze allebei emotioneel zijn. Dichterbij gekomen zie ik dat het een foto van een huis is dat in puin ligt. Je kunt aan hun ogen zien dat ze gehuild hebben.
Een van mijn collega’s stelt ons aan elkaar voor. Irina probeert haar tranen in te houden, maar begint te snikken. We proberen haar te troosten en Volodymyr klikt door naar een foto waarop hij een eend vasthoudt. “Kijk, weet je nog van toen?” vraagt hij om Irina op te vrolijken. Het is een grappig moment en iedereen begint te lachen. Dat breekt de spanning even. Maar kort daarna worden de gevoelens weer overschaduwd door het feit dat er van het huis van Irina en Volodymyr niets meer over is. Ze vertellen over de moeilijke tijd die ze hebben doorgemaakt en hoe ze alles moesten achterlaten om zichzelf in veiligheid te brengen.
Irina (56) is met haar man uit Oekraïne voor het geweld gevlucht. Ze laat op haar laptop foto’s van hun vernielde huis zien, die ze van vrienden en familie uit Oekraïne opgestuurd kreeg. Ze zit in het Full Market-centrum in Rzeszów in Polen op 9 november 2022. ©Medair/Abdul Dennaoui
“Ik weet niet waar ik moet beginnen”, zegt Irina, terwijl ze de tranen wegveegt met een tissue. Dan haalt ze diep adem. “Het ging allemaal zo snel. Op een avond waren we thuis met ons gezin. We maakten ons klaar om met het avondeten te beginnen”, vertelt ze. De Medair-collega’s vertellen dat Irina een zoon van dertig heeft, die doof is. Irina gaat verder: “Ja, mijn zoon is doof en we praten in gebarentaal. Hij zat tv te kijken in de woonkamer. De nieuwslezer vertelde dat onze stad beschoten werd. Ik keek naar mijn zoon en die blik in zijn ogen zal ik nooit vergeten”, zegt ze met trillende stem, terwijl ze haar hoofd laat zakken. Irina stopt even en Volodymyr gaat verder. “Ik ben toen onmiddellijk naar de keuken gerend en heb tegen mijn vrouw en zoon gezegd dat ze wat kleren en spullen moesten pakken voor onderweg”, zegt hij ferm. “Snel, we hebben niet veel tijd. We moeten nu gaan. Binnen een minuut hadden we de spullen in de auto. Het zal de adrenaline wel geweest zijn, want alles ging razendsnel”, zegt hij. “Nadat we het geweld in 2014 meemaakten, had ik altijd een tas met onze officiële papieren en documenten klaarstaan, voor noodgevallen. Ik leefde al lang met de angst dat dit een keer zou gebeuren, maar deze keer kwam het heel dichtbij”, zegt hij terwijl hij naar zijn handen kijkt. “En ik had gelijk, deze keer werd ons huis geraakt.”
Irina (56) is met haar man uit Oekraïne gevlucht voor het geweld. Ze laat op haar laptop foto’s van hun vernielde huis zien, die ze van vrienden en familie uit Oekraïne opgestuurd kreeg. Ze zit in het Full Market-centrum in Rzeszów in Polen op 9 november 2022. ©Medair/Abdul Dennaoui
Irina gaat verder: “We waren binnen toen het gebeurde. Alles werd donker. Ik weet niet hoe het kan dat we allemaal in het veiligste deel van ons huis waren. Vier draagbalken beschermden ons. Het is een wonder. Het geluid van ons huis dat instortte, is onbeschrijflijk”, zegt ze terwijl de tranen over haar gezicht rollen. Dan veegt ze haar tranen weg en haalt diep adem. Als ik naar Volodymyr kijk, zie ik dat bij hem ook tranen opwellen, maar hij probeert zich in te houden. Er valt een stilte. Irina is overmand door emoties en Volodymyr gaat verder. “We lagen op de vloer tegen elkaar aan. Er was een enorme hoeveelheid beton naar beneden gekomen. Deze foto’s hebben we gekregen van vrienden die nog in onze stad zijn gebleven. Ik heb geen idee hoe ons gezin dit heeft overleefd”, zegt hij dankbaar.
“We lagen op de vloer tegen elkaar aan. Er was een enorme hoeveelheid beton naar beneden gekomen.”
Volodymyr heeft even nodig terwijl hij de herinneringen ophaalt. “Toen ik doorhad dat we allemaal nog leefden, moest ik ervoor zorgen dat we in veiligheid kwamen. Een tweede keer zouden we misschien niet zo veel geluk hebben. Buiten was het donker. Ik kon geen hand voor ogen zien. Je kon alleen het geluid van de inslagen horen, het werd steeds meer. We zijn met de auto weggereden uit onze stad, terwijl de raketten bleven inslaan. Ik weet niet meer wat er door me heen ging tijdens het rijden, maar ik weet wel dat we nergens voor zouden stoppen. Alleen de veiligheid van ons gezin telde. Dit waren de donkerste uren voor mijn gezin”, besluit hij.
Volodymyr (55) is met zijn gezin uit Oekraïne naar Polen gevlucht. Hij is in gesprek met Medair-medewerker Svetlana in het opvangcentrum Full Market in Rzeszów, Polen, op 9 november 2022. ©Medair/Abdul Dennaoui
Irina kan weer verder praten en zegt: “We woonden in het huis dat nog van de ouders van Volodymyr is geweest. Zijn vader heeft het zelf gebouwd. Maar sinds 13 maart ligt het helemaal in puin. Soms lijkt het alsof de herinnering aan het huis vervaagt”, zegt ze, boos op zichzelf. “Onderweg naar Dnipro hebben we contact opgenomen met vrienden waar we konden logeren. Dat was een tijdlang veilig en het was fijn om weer een beetje normaal te leven. We zijn daar een tijd gebleven, maar toen moesten we verder. Onze tweede bestemming was Lviv. Volodymyr heeft een collega in Lviv, en daar mochten we een paar maanden blijven. Helaas was Lviv geen permanente oplossing, dus konden we niet anders dan doorrijden en naar Polen vluchten. In juli zijn we in Polen aangekomen en sinds die tijd proberen we verder te komen. Maar het is verschrikkelijk moeilijk. De taal is een drempel, want we spreken geen Pools. Volodymyr kan geen werk vinden, omdat hij de taal niet spreekt. Maar hij volgt nu lessen. Ik maak me zorgen om zijn gezondheid. Hij heeft een tijdje geleden een beroerte gehad en daar ervaart hij nog steeds de gevolgen van. Hij heeft medicijnen nodig en we moeten zijn gezondheid steeds in de gaten houden. Soms heeft hij ook moeite met lopen en bewegen. Maar we blijven hopen. Over het algemeen zitten we goed hier, maar het is geen thuis. Ik wilde alleen maar gelukkig leven in Luhansk, dichtbij onze familie. Maar er is niemand meer daar. Ik hoop nog steeds dat het snel voorbij is en we weer naar huis kunnen en opnieuw beginnen. Het is heel zwaar voor ons om te accepteren dat we geen huis meer hebben”, zegt ze verdrietig.
Aan het eind van onze ontmoeting laten Irina en Volodymyr de ruimte zien in het Full Market-centrum waar ze nu leven. Ze zijn heel dankbaar voor de hulp die ze van Medair hebben gekregen. Ze houden er rekening mee dat ze langere tijd in dit opvangcentrum zullen blijven. De medewerkers van Medair hebben Irina en Volodymyr geholpen met financiële steun, wegwijs gemaakt in de plaatselijke voorzieningen en in contact gebracht met hulpprogramma’s van de Poolse overheid. Medairwerkers Alina en Svetlana nemen elke maand telefonisch contact op om te horen hoe het met ze gaat.
Eetzaal in het Full Market-centrum in Rzeszów, Polen op 9 november 2022. ©Medair/Abdul Dennaoui
Het werk van Medair in Przemyśl en Rzeszów wordt gefinancierd door Tearfund Nieuw-Zeeland, Chaine du Bonheur (Swiss Solidarity, CdB) en AWC UK.
Voor deze inhoud is gebruik gemaakt van informatie van Medair-medewerkers in het veld en op het hoofdkantoor. De zienswijzen in deze publicatie vallen uitsluitend onder de verantwoordelijkheid van Medair en dienen op geen enkele wijze beschouwd te worden als de officiële opvatting van enige andere organisatie.
