Hoe bestrijd je een ramp?
Of eigenlijk: hoe voorkom en verklein je de gevolgen van een overstroming? Of in ieder geval de impact van een overstroming in een vluchtelingenkamp?
Dat was de vraag waar we in mei 2021 voor stonden, toen het vluchtelingenkamp Tunaydbah in de Soedanese staat Gedaref tijdens het regenseizoen overstroomde. De tijdelijke onderkomens van de vluchtelingen werden meegesleurd door het water en de wegen in het kamp zaten vol modder. De bewoners van het kamp hadden vrijwel niets meer en konden niet voorzien in hun eerste levensbehoeften. Het stilstaande water dat achterbleef vormde ook nog eend een risico op ziekten die zich via water verspreiden.
Op dat moment waren we net een paar maanden actief in het kamp Tunaydbah. We zorgden voor dringend noodzakelijk onderdak, veilig water en hygiënemiddelen (zoals zeep) voor gezinnendie vanwege het geweld uit het buurland Ethiopië gevlucht waren. We wisten dat er in het kamp een risico was op overstromingen tijdens het regenseizoen. De bodem daar bestaat grotendeels uit vertisol, dat is kleirijke grond die nauwelijks water opneemt. Als er water op valt, wordt de vertisol zeer kleverig. Bovendien is het land heel vlak, zodat het water ook niet op een natuurlijke manier wegstroomt.
Toen het in mei 2021 begon te regenen, werd duidelijk tot welke grote problemen dit leidt. We wisten dat we in actie moesten komen. We hielpen direct, maar de vraag was: Hoe kun je de risico’s van overstromingen ook in de toekomst beperken?
Stap 1: Samen met de kampbewoners een oplossing ontwerpen
Samen met de plaatselijke leiders en in overleg met het management van het kamp stelden we voor om een microdrainagesysteem aan te leggen om het water snel af te kunnen voeren. Kleine geulen tussen de huizenrijen vangen het water op en voeren het af naar iets grotere kanalen. Deze grotere kanalen vangen ook andere waterstromen op en leiden het water weg naar hoofdkanalen buiten het kamp. Omdat er bijna geen natuurlijk beloop van de grond is, zouden we die moeten gaan bewerken om het water weg te laten stromen.
Stap 2: Lokale deskundigheid en kennis verzamelen en een team samenstellen
We legden ons voorstel voor aan een groep vrijwilligers in het kamp; mensen met een technische achtergrond en ervaring in de bouw. Direct vanaf het begin van het project hebben we hen erbij betrokken. We geven training over risicobeperking bij rampen en nodigden vrijwilligers uit voor het technische kernteam dat het project zou gaan uitvoeren.
Door dit met zoveel mensen samen te doen, maakte dat de mensen in en rond het kamp zich ook echt bewust werden van de noodzaak én de mogelijkheid om zich op natuurrampen voor te bereiden. Heel belangrijk is ook dat de mensen ideeën kunnen uitwisselen, reacties kunnen geven en vragen kunnen stellen over dit project. . We konden daardoor goed gebruik maken van de lokale kennis en ideeën.
Nadat het technische team de training doorlopen had, gingen de leden met vertegenwoordigers van de andere bewoners van het kamp in gesprek over het drainageplan. De teamleden gaven uitleg over de bouwplannen en over risicobeperking van rampen aan alle groepen waarmee ze in gesprek gingen. Zo verzamelden ze feedback van de bewoners van Tunaydbah en konden we dat in het ontwerp van het drainagesysteem verwerken. Nadat de bewoners en ons technische team het eens waren over het ontwerp, gingen we met de plannen naar de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR die verantwoordelijk is voor het vluchtelingenkamp Tunaydbah. Toen ook de onderdaktechnici van de UNHCR akkoord waren, begonnen we met de aanleg.
Stap 3: Stap voor stap beginnen met de aanleg
Toen we klaar waren om met de aanleg te beginnen, ging ons technische team opnieuw naar elk blok in het kamp om mensen te selecteren die voor een redelijk loon wilden meehelpen met de bouw. We gaven alle arbeiders een training over het graven, onderhouden en schoonhouden van de geulen. Meerdere teams werkten naast elkaar om dagelijks een stuk afvoerkanaal van zes tot twaalf meter aan te leggen. Op die manier werkten ze samen aan beperking van de risico’s van toekomstige overstromingen. Ook stelden we enkele vrouwelijke teams samen. Zo konden deze vrouwen op een veilige manier geld verdienen voor het levensonderhoud van hun gezinnen. Uiteindelijk nam meer dan 60 procent van de vrouwen in Tunaydbah deel aan het project.
Op voorstel van de bewoners lieten we de teams elke twee weken rouleren in plaats van om de maand, om meer mensen de kans te geven om mee te doen. Op hun verzoek bouwden we bruggetjes van bamboe over de afvoerkanalen. Dat maakte het voor de bewoners gemakkelijker om naar andere delen van het kamp te gaan. Tijdens de bouw gingen we door met het werk het geven van trainingen en voorlichting. i We gaven training over wat te doen in geval van stortvloeden, de bescherming van gezinnen en hun onderkomens en het en onderhoud van de afvoerkanalen.
Stap 4: De tijd nemen om het resultaat te bewonderen
De teams legden meer dan 28.500 meter drainagekanaal aan in het vluchtelingenkamp Tunaydbah. En het resultaat van hun harde werk? Toen het weer begon te regenen, ontstonden er geen echte overstromingen, werden geen onderkomens beschadigd en raakte er niemand gewond. Hoewel het idee voor een microdrainagesysteem eerst wat sceptisch werd ontvangen, hoorden we later van de mensen dat ze overtuigd waren van het nut.
“Toen ik over het drainageproject hoorde, dacht ik eerst: ‘Wat gaan ze doen? Dat heeft toch geen zin!’”, vertelde een van de leiders na de eerste regenstorm. “Maar nu, na de regen, zien we allemaal hoe belangrijk dit drainageproject is en dat het onze onderkomens beschermt.”
Ook buiten het vluchtelingenkamp Tunaydbah gingen we met inwoners van dorpen aan de slag. Zij zitten in hetzelfde gebied waar overstromingen plaatsvinden. Met mensen uit zeven dorpen stelden we vast welke natuurrampen hen bedreigen en maakten we plannen om de risico’s daarvan te beperken.
Met dit soort projecten, die de impact van een ramp op voorhand verkleinen in plaats van achteraf hulp bieden, worden mensen die hulp ontvangen van organisaties zoals Medair minder kwetsbaar. En als de plaatselijke bevolking zelf bepalen voor welke problemen ze een oplossing zoeken, dan werken mensen samen om ook die oplossingen te vinden die voor hen werken. Ze dragen zelf actief bij aan het werk dat uitgevoerd wordt en hebben een centrale rol in het opzetten van duurzame noodhulpprojecten.
Door de aanleg van een afwateringsysteem in het vluchtelingenkamp Tunaydbah en de omliggende dorpen zijn bepaalde risico’s van overstromingen verminderd. Er ontstaat nu minder schade aan de onderkomens van de gezinnen, de noodhulp kan beter doorgang vinden en de risico’s van ziekten die zich via water verspreiden zijn kleiner. Het belangrijkste is dat het project geleid werd door de mensen voor wie we werken. De bouw vond plaats met behulp van lokale kennis en ervaring en er werd rekening gehouden met de adviezen en wensen van de mensen.
Dus hoe beperk je de gevolgen van een overstroming?
Door samen te werken.
We zijn altijd op zoek naar onderdakexperts om onze teams te versterken. Kwetsbare mensen goed onderdak geven en de risico’s beperken van bijvoorbeeld overstromingen is misschien iets dat je aanspreekt. Kijk dan eens naar onze vacatures voor Onderdak en infrastructuur en solliciteer op een functie.
Het werk van Medair in Soedan wordt gefinancierd door de VN-vluchtelingenorganisatie, Swiss Solidarity, het Bureau for Humanitarian Assistance van USAID en gulle giften van particuliere donateurs.
Voor deze inhoud is gebruik gemaakt van informatie van Medair-medewerkers in het veld en op het hoofdkantoor. De zienswijzen in dit bericht vallen onder de verantwoordelijkheid van Medair en dienen op geen enkele wijze beschouwd te worden als de officiële opvatting van enige andere organisatie.
