Mensen die voor het geweld in Oekraïne gevlucht zijn, hebben hun hele hebben en houden achtergelaten en konden vaak alleen de kleding meenemen die ze droegen. Ze moeten op een andere plaats helemaal opnieuw beginnen. Net als wij verlangen ze naar een leven in waardigheid, vrijheid en veiligheid. Veel mensen in Oekraïne sloegen op de vlucht. Achterblijvers zoeken in verwoeste gebouwen naar familieleden, huisdieren en bezittingen. Anderen laten juist dierbaren achter. Families worden uit elkaar gerukt wanneer ze op zoek gaan naar veiligheid en naar een nieuw thuis.
Wat zou u zelf in zo’n geval doen? Waar zou u hulp halen? Waar zou u onderdak kunnen vinden? Hoe zou u uw gezin onderhouden? Een nieuwe plek vinden in een ander land is moeilijk, zeker wanneer het noodgedwongen gebeurt. Het is extra zwaar voor gezinnen met gezinsleden met ernstige ziekten.
Volgens de UNCHR is 22% van de vluchtelingen onderweg met ten minste één persoon die bijzondere zorg nodig heeft, vaak iemand met een handicap (11%) of met een ernstige medische aandoening (7%). 15% is op de vlucht met ten minste één oudere, waardoor ze vaker medische zorg of materiële ondersteuning nodig hebben.
In Polen ga ik mee met Alina en Svitlana, zorgmedewerkers van Medair die een veldreis naar Rzeszów maken. Alina en Svitlana gaan op bezoek bij Marina, een gevluchte Oekraïense van 38 jaar oud. Marina is met haar ouders, haar twee dochters en twee katten voor het conflict gevlucht.
“Toen we onderweg naar Polen waren, ging het steeds slechter met mijn vader. Hij werd steeds zieker en we wisten niet wat er aan de hand was. Hij bleek kanker te hebben.”
Alina en Svitlana ondersteunen Marina en haar familie. Het laatste bezoek was een paar weken geleden, maar daarna hebben ze telefonisch contact gehouden. Ze wonen met z’n vijven en twee katten in twee slaapkamers in een gedeeld huis. Marina deelt een kamer met haar twee dochters. Haar ouders gebruiken de andere slaapkamer. In het huis wonen nog andere families en Oekraïense studenten, die voor langere tijd een kamer huren. Het is koud in Polen wanneer we onderweg zijn. De huisbaas begroet ons bij de deur en we lopen achter Marina aan naar een van de slaapkamers. Wanneer Marina de deur opent, zien we haar vader Alexander op bed liggen met zijn rug naar de deur toe. Naast het bed zit haar moeder Alvitina met een kaassandwich en warme thee. De kleine slaapkamer is nauwelijks groot genoeg voor twee bedden en een kast. We worden hartelijk ontvangen door de familie. Het is koud in de slecht verlichte kamer.
Alexander (68) uit Oekraïne heeft kanker en ligt op bed in een gezamenlijke slaapkamer in Olbrachta, Rzeszów op 9 november 2022. ©Medair/Abdul Dennaoui
Marina (38) en haar familie zijn in maart 2022 uit Oekraïne gevlucht. Na een zware reis zijn ze in Polen terecht gekomen. “Voordat het conflict begon in februari, had mijn man al een voorgevoel dat er iets ergs zou gaan gebeuren. Door wat we in het nieuws hoorden, dachten we er al over na om het land te verlaten. Ik wist dat ik mijn man en broer dan zou moeten achterlaten. Ik ben nog steeds heel verdrietig dat zij niet bij ons zijn. We bellen ze wel vijf keer per dag om te horen hoe het gaat. Soms nog vaker, als het geweld oplaait. Ons huis was niet meer veilig voor ons. Mijn moeder had het er moeilijk mee dat we mijn broer achterlieten. Maar mijn vader was ziek, dus konden we niet anders dan op zoek te gaan naar veiligheid. Het voelt alsof ik de anderen heb achtergelaten en alles wat ik kende, ook mijn gezonde verstand. Maar mijn kinderen zijn het allerbelangrijkste voor me. Ze hebben hun hele toekomst nog voor zich, daarom zijn we weggegaan. We vonden het niet veilig om direct te vertrekken, dus hebben we nog even gewacht”, zegt Marina met neergeslagen ogen.
“Het voelt alsof ik de anderen heb achtergelaten en alles wat ik kende, ook mijn gezonde verstand.”
De gevluchte Oekraïense Alvitina (68) houdt het zuurstofapparaat vast dat ze meenam toen ze in maart 2022 vluchtte. Haar man Alexander (68) ligt op bed in Olbrachta, Rzeszów, Polen op 9 november 2022. ©Medair/Abdul Dennaoui
Tijdens ons gesprek stormt Marina’s dochter Karolina de kamer binnen. Alvitina gaat verder: “Begin maart werd onze stad in Dnipro als eerste getroffen. De luchtaanvallen kwamen heel dichtbij. We hebben een ‘goed moment’ afgewacht en zijn toen vertrokken. We hebben alleen de belangrijkste dingen meegenomen, zoals de zuurstof voor mijn man, wat kleding, medicijnen en natuurlijk onze katten. Mijn man wilde niet vertrekken zonder de katten”, vertelt ze terwijl ze Karolina’s hand vasthoudt.
Marina vertelt: “We zijn vlak na de aanvallen vertrokken. Onderweg naar Polen hebben we contact gezocht met familieleden. Zij hielpen ons om een hostel te vinden waar we goedkoop konden verblijven. Uiteindelijk kwamen we bij het hostel terecht. We hadden een klein beetje spaargeld, waarmee we tien dagen in het hostel konden betalen. Op 22 maart vonden we dit huis, waar we nu met zeven andere families wonen. De huisbaas is heel behulpzaam. Hij helpt vluchtelingen uit Oekraïne die naar Polen komen. Door een programma van de Poolse regering hoefden we vier maanden lang geen huur te betalen. De huisbaas heeft ons nog een paar maanden extra gegeven. Daarna gaan we ergens anders heen, maar we weten nog niet waarheen.”
“Als vluchtelingen is het moeilijk om goede medische zorg te krijgen.”
Net toen Marina en haar familie een beetje begonnen te wennen, kregen ze slecht nieuws. “Toen we naar Polen onderweg waren, ging het steeds slechter met mijn vader. Hij werd steeds zieker en we wisten niet wat er aan de hand was. Een tijdje later kreeg hij de diagnose kanker. Hij had onmiddellijk zorg nodig. Maar we kregen het niet geregeld. Als vluchtelingen is het moeilijk om goede medische zorg te krijgen. We wisten niet wat we konden doen of waar we naartoe moesten. De gezondheidszorg hier zit anders in elkaar, dus vonden we niet direct een ziekenhuis waar hij terecht kon. Uiteindelijk vonden we een ziekenhuis. Daar kwam hij op een wachtlijst terecht. Dat duurde vijf maanden. Het leek wel een eeuwigheid. Zijn toestand ging steeds verder achteruit. We konden alleen maar afwachten. Op een bepaald moment ging het nog veel slechter met mijn vader. Hij kon niet meer lopen”, zegt ze verdrietig.
“Het blijft moeilijk om zijn medicatie te betalen, maar we zijn dankbaar dat we een dak boven ons hoofd hebben. We hebben financiële problemen en moeten ons aan strenge regels houden om hier te mogen wonen zonder huur te betalen. We gebruiken geen elektriciteit, want dat is duur en valt vaak uit. Mijn moeder en ik kunnen bijvoorbeeld maar één keer per maand de was doen. We verzamelen alle was totdat het weer wasdag is. Een ander probleem is dat we het niet kunnen betalen om de verwarming in de kamers aan te doen. Dus verwarmen we de kamers niet”, vertelt ze met een zorgelijk gezicht. Ze weet heel goed dat het binnenkort nog kouder zal worden.
De gevluchte Oekraïense Alvitina (68) stopt een fles met warm water onder de dekens van haar man Alexander (68). Ze zijn in maart 2022 gevlucht voor het conflict in Oekraïne. Ze hebben geen verwarming in hun kamer in Rzeszów in Polen, 9 november 2022. ©Medair/Abdul Dennaoui
Haar moeder onderbreekt haar: “We stoppen altijd een fles warm water achter Alexanders rug. Ik slaap op het andere bed tegenover hem. ’s Nachts is het heel koud. Soms kan ik hem zien rillen, maar hij zegt niets. Omdat we de verwarming in de slaapkamer niet kunnen gebruiken, is deze fles de enige manier om hem ’s nachts in bed warm te houden. Elke avond vul ik een fles met warm water en die doe ik achter zijn rug onder de dekens. Met plakband maak ik de dop dicht, zodat het niet gaat lekken. Dit is onze realiteit nu”, zegt ze hulpeloos.
“Omdat we de verwarming in de slaapkamer niet kunnen gebruiken, is deze fles de enige manier om hem ’s nachts in bed warm te houden.”
Alvitina laat een paar recente foto’s van haar stad in Oekraïne zien en de verwoesting die het conflict heeft aangericht. Marina en haar moeder maken zich zorgen over de mensen die ze hebben achtergelaten. Ondanks de moeiten die de familie doormaakt, lijkt Karolina iedereen op te beuren. Marina en haar familie zijn heel dankbaar voor de ondersteuning die ze van Medair krijgen.
Medair heeft in Polen zorgmedewerkers aangenomen en opgeleid voor psychologische eerste hulp (PFA), bescherming tegen seksuele uitbuiting en misbruik (PSEA) en doorverwijzingen. Medair ondersteunt Marina en haar familie ook financieel. Ze brengen hen verder in contact met plaatselijke voorzieningen en andere ondersteuning vanuit de Poolse overheid. Hierdoor komt er in een vaak chaotische situatie meer bescherming voor mensen die trauma en conflict hebben meegemaakt. Voor Alexander heeft Medair een rolstoel geregeld, zodat hij mobieler is, meer kwaliteit van leven ervaart en minder afhankelijk is van zijn verzorgers. Marina krijgt nu gratis Poolse les om haar communicatievaardigheden te verbeteren. Ze hoopt dat ze door Pools te leren meer kans maakt om werk te vinden.
Marina (38) met haar kat in hun slaapkamer in Olbrachta, Rzeszów op 9 november 2022. ©Medair/Abdul Dennaoui
Het werk van Medair in Przemyśl en Rzeszów wordt gefinancierd door Tearfund Nieuw-Zeeland en Chaine du Bonheur (Swiss Solidarity, CdB).
Voor deze inhoud is gebruik gemaakt van informatie van Medair-medewerkers in het veld en op het hoofdkantoor. De zienswijzen in deze publicatie vallen uitsluitend onder de verantwoordelijkheid van Medair en dienen op geen enkele wijze beschouwd te worden als de officiële opvatting van enige andere organisatie.
