Mensen helpen overleven én opleven

Onlangs had ik de kans om het Medair-programma in Somalia te bezoeken. Het was de eerste keer dat ik in de Hoorn van Afrika was, in het land dat zo veel geleden heeft onder conflict en droogte. In de bijna 10 jaar dat ik bij Medair werk, heb ik veel hartverscheurende verhalen gehoord over het geweld en de nood in Somalië. Tijdens mijn reis door het land en in de ontmoetingen met Somaliërs zag ik helaas ook veel nood en moeite. Bovendien zijn er grote zorgen om de veiligheidssituatie.

Door terugkerende droogte en bijna vijfentwintig jaar lang gewapend conflict zijn 2,6 miljoen Somaliërs ontheemd geraakt. Deze mensen wonen nu verspreid door het land in informele kampen. Voedselonzekerheid en ondervoeding zijn een groot probleem en veel mensen zijn de hele dag bezig om voedsel en veilig drinkwater te zoeken.

Toch zag ik in de Somaliërs die ik ontmoette veel meer dan mensen die verstrikt zijn in een van de zwaarste en langste crisissituaties ter wereld. Ik zag enorm sterke en veerkrachtige mensen die niet opgeven bij tegenslagen. De mensen die ik ontmoette, zijn vervuld van optimisme en hoop voor de toekomst. Ik sprak mensen die dagelijks hun leven riskeren om elkaar te helpen. Het maakte me nederig en inspireerde me.

De sterkte en veerkracht van de mensen in Somalië deed me opnieuw beseffen dat noodhulp niet alleen gaat over levens redden en materiële hulp geven. Er wordt wel beweerd dat we in landen zoals Somalië alleen maar tijd kopen en geen echte verandering bereiken. Daar ben ik het niet mee eens. Noodhulp is veel meer dan mensen voorzien van goederen of diensten. Het gaat om herstellen en beschermen van de waardigheid van mensen. Het samen met de gemeenschappen de handen ineen slaan om hoop terug te brengen. In Somalië zag ik onze teams en plaatselijke partners daarvoor hun leven wagen. We bezochten gezondheidsklinieken waar de plaatselijke partners van Medair levensreddende gezondheidszorg bieden, vooral aan moeders en kinderen jonger dan vijf jaar. We zagen twee prachtige baby’s die een uur voor onze komst geboren waren. Bij de bevalling hielpen goed getrainde verloskundigen die ontzettend enthousiast waren over hun werk. De energie die ze uitstraalden, was aanstekelijk.

©Medair/Kate Holt

In crisissituaties hebben mensen materiële ondersteuning nodig, zoals toegang tot gezondheidszorg en voeding. Maar als alle hulp van Medair en andere organisaties geleverd wordt door buitenstaanders, dan zal de gemeenschap na ons vertrek niet beter voorbereid zijn op een nieuwe crisis. Programma’s die door de gemeenschap gedragen worden combineren we met gezondheidszorg, voeding en veilig water. Op die manier versterken we samen met onze plaatselijke partners de gemeenschappen, zodat ze zichzelf kunnen gaan helpen.

Een zeer geslaagd voorbeeld daarvan in Somalië zijn de ‘zorggroepen’ van moeders onderling, een strategie voor gedragsverandering die door de gemeenschap gedragen wordt. Deze vrijwilligersgroepen van 10 tot 15 moeders zijn getraind om bij families in hun gemeenschap op bezoek te gaan en voorlichting te geven over gezondheid, hygiëne en voeding. In Somalië werken meer dan 1.000 moeders als vrijwilligers in de gezondheidsprogramma’s van Medair. Daardoor krijgen 17.000 families belangrijke informatie over hoe ze gezond kunnen blijven.

Dit opmerkelijk effectieve en simpele model vermindert ziekten en redt levens. De vrijwilligers leren mensen in de gemeenschappen hoe ze symptomen van ziekten zoals luchtweginfecties en malaria in een vroeg stadium kunnen herkennen. Ook leren ze hoe ze met muskietennetten malaria kunnen voorkomen en door hygiënische gewoonten cholera kunnen voorkomen. Ook het belang van vaccinaties en borstvoeding tijdens de eerste zes maanden worden besproken.

Toen ik het team ontmoette dat de onderlinge moedergroepen begeleidt, werd ik geraakt door de passie en het enthousiasme van de teamleden en de vrijwilligers. Medair is een van de eerste organisaties die dit model toepast tijdens noodsituaties. Het opzetten van deze groepen in complexe, onveilige omgevingen zoals Somalië is niet eenvoudig, maar het is zeker de moeite waard. Door moeders – die voorop lopen bij veranderingen – centraal te zetten in het programma, worden ze meer dan hulpontvangers, dan zijn zij de hulp.

Als noodhulporganisatie kunnen we de onderliggende oorzaken van conflict en klimaatverandering in landen zoals Somalië niet oplossen. Maar wel kunnen we samen met de gemeenschappen bijdragen aan duurzame verbeteringen en toerusting voor de toekomst. Als ik één ding heb geleerd tijdens mijn bezoek aan Somalië, dan is het dit: effectieve noodhulp begint in de gemeenschap, met onderlinge hulp van mensen.

Deze ‘van mens tot mens’ strategie vormt de basis van de hulpaanpak door Medair. Wij vormen de verbinding tussen betrokken mensen die ons werk ondersteunen – of bij ons werken – voor mensen in nood. De ervaringen die ik in Somalië heb opgedaan, zijn hiervan een prachtig voorbeeld.