7 misverstanden over noodhulp

In de 23 jaar dat ik in de noodhulp werk, heb er veel over horen zeggen – dingen die kloppen, maar soms ook complete onzin.

Noodhulp is vaak nodig op de moeilijkste plekken, waar chaos en conflict de toon zetten. Momenteel zijn er wereldwijd meer mensen in nood dan de beschikbare hulp aankan. In zo’n complexe situatie en met die beperkingen is het geen wonder dat er misverstanden ontstaan.

Laten we de volgende 7 misverstanden over noodhulp bekijken:

1. Alle organisaties zijn hetzelfde

Er zit zeker overlap in het werk dat noodhulporganisaties momenteel uitvoeren. Daarom is het essentieel dat organisaties leren om elkaar aan te vullen en niet met elkaar te concurreren.

Maar er zijn duidelijke verschillen en die horen er ook te zijn. Organisaties kunnen simpelweg niet op elk vlak uitblinken of bij iedere nood inspringen. Er zijn organisaties die beter zijn in het bieden van medische noodzorg of in het vaststellen van de noden van mensen met beperkingen in een crisis. Tijdens een noodsituatie zijn er dus mogelijkheden voor samenwerking, zodat er zo veel mogelijk noden verzacht kunnen worden.

En het gaat ook om de aantallen. Als er meer organisaties bedreven zijn in herbouw van onderdak, dan betekent dit dat meer mensen onderdakhulp krijgen, zolang er goede afstemming is. Samenwerken in verscheidenheid is belangrijk om zo veel mogelijk mensenlevens te redden.

2. Noodhulp wordt vooral gegeven door expats

Veel mensen denken dat noodhulp vrijwel volledig door internationale hulpverleners gegeven wordt. Maar Medair heeft bijna 1.200 hulpverleners in dienst die uit de landen komen waar we werken, met daarnaast slechts 200 internationale medewerkers. En ook onze internationale medewerkers hebben uiteenlopende achtergronden en nationaliteiten.

Plaatselijke hulpverleners zijn de eersten die zich inzetten en vormen de kern van iedere noodhulpactie. Zij zijn essentieel voor het bieden van effectieve hulp aan mensen in nood en zijn experts in hun gemeenschappen, culturen en talen. Ook nadat organisaties vertrekken, blijven zij lang aanwezig en zorgen zo voor duurzamere resultaten.

3. Organisaties die vanuit een geloofsovertuiging werken, kunnen niet neutraal zijn

Het is een veel voorkomend misverstand dat organisaties op een religieuze grondslag proberen om zieltjes te winnen of mensen van hetzelfde geloof voortrekken. Maar dit geldt niet voor geloofsgebaseerde organisaties die zich houden aan de Gedragscode voor noodhulpverlening van de Internationale Rode Kruis- en Rode Halve Maan-beweging, waaronder Medair.

Deze gedragscode sluit nadrukkelijk iedere vorm van discriminatie op grond van religie uit. Hoewel Medair een geloofsgebaseerde organisatie is – onze visie en missie zijn geïnspireerd door het christelijke geloof – houden we ons alleen bezig met noodhulp, niet alleen voor mensen met dezelfde overtuiging.

4. Hulporganisaties werken volgens ouderwetse modellen

Omdat er levens gevaar lopen, is noodhulp altijd dringend. Dat maakt het soms lastiger om wat langer stil te staan bij mogelijke verbeteringen. Verbeteringen zijn altijd mogelijk, maar innovatie is in de afgelopen jaren bij veel noodhulporganisaties een strategische doelstelling geworden. Zo was innovatie het hoofdthema van de Humanitarian Summit die in 2016 in Istanbul gehouden werd. Bij Medair investeren we veel energie en middelen in nadenken over de manieren waarop we hulp bieden aan de afgelegen gemeenschappen, om zo meer mensen beter te kunnen bereiken.

5. Als noodhulp echt effectief was, dan zou het probleem er niet meer zijn

Noodhulp alleen is niet de oplossing voor complexe crisissituaties. Zelfs hulporganisaties die zich inzetten voor mensenrechten en invloed uitoefenen op de politiek slagen er niet altijd in om de politiek te bewegen de cyclus van geweld en armoede te doorbreken. De politieke wil en het commitment, zowel nationaal als internationaal, zijn doorslaggevend bij de aanpak van de onderliggende oorzaken van een noodsituatie.

Toch betekent dat niet dat noodhulp slechts een pleister op de wonde is. Hulporganisaties springen in de bres om bij noodsituaties het lijden te verminderen en verder verlies van mensenlevens te voorkomen. Ook kunnen ze mensen helpen om weerbaarder en minder kwetsbaar te worden. Noodhulp is niet de oplossing van een crisis, maar we kunnen hoop brengen en mensen laten zien dat ze er alleen voor staan in onvoorstelbaar moeilijke tijden.

6. Je kunt je geld niet toevertrouwen aan hulporganisaties

Wanneer resultaten van een afstand niet onmiddellijk zichtbaar zijn, dan komt vaak de vraag op waar al het geld gebleven is. Corruptie en fraude komen ook in de noodhulp voor en zijn niet toelaatbaar. Daardoor komt er minder hulp terecht bij de mensen die dat zo hard nodig hebben. Niet iedereen realiseert zich dat noodsituaties chaos veroorzaken en overheidssystemen verzwakken, waardoor de kans op financiële malversaties toeneemt.

De meeste hulporganisaties hebben uitvoerige maatregelen getroffen om het risico te beperken. Medair hanteert hiervoor een strikte Ethische code ter voorkoming van fraude en voldoet in beleid en praktijk aan strikte financiële en logistieke regels. Ook hebben we een  effectief rapportagesysteem dat klokkenluiders beschermt, de vertrouwelijkheid in stand houdt en snelle opvolging garandeert.

Corruptie is geen prettig onderwerp, maar de noodhulpsector heeft er veel baat bij om beste praktijken te delen, samen op te komen tegen fraude en naar de donateurs toe transparant te zijn over de uitdagingen.

7. De media en de politiek bepalen wie er hulp ontvangen

Wereldwijd zijn er steeds meer mensen in nood en de noodhulpsector staat onder enorme druk om meer mensen hulp te bieden met minder middelen. Dit brengt hulporganisaties en donateurs in een ongemakkelijk dilemma: waar moet het geld ingezet worden als de nood zo enorm groot is?

De prioriteiten van overheden en media-aandacht hebben wel degelijk een impact op hoeveel geld naar welke crisis gaat. Maar dit is niet het volledige beeld. Veel instellingen – waaronder de Europese Civiele Bescherming en Humanitaire Hulp (ECHO) – zetten zich ervoor in om ‘vergeten’ of onderbelichte noodsituaties uit te zoeken en te voorzien van middelen. Dit is een belangrijke stap in de goede richting, om meer mensen in nood in afgelegen en geïsoleerde gebieden te bereiken.

Medair zet zich al lang in voor hulp bij ‘vergeten’ noodsituaties waar de nood hoog is. Maar hiervoor zijn flexibele geldstromen nodig. Door de private sector en individuele donateurs te betrekken, zijn we sneller in staat om daar in actie te komen waar de nood het grootst is, onafhankelijk van institutionele middelen, waardoor we uiteindelijk meer levens kunnen redden.

Meer van David Verboom, CEO: De Syrische crisis: waarom geestelijke welzijn prioriteit moet krijgen.